INING PAGRAWIT-DAWIT

Poetry is not a turning loose of emotion, but an escape from emotion; it is not the expression of personality, but an escape from personality. But, of course, only those who have personality and emotions know what it means to want to escape from these things.

                                                                                    -T. S. Eliot
                                                                                Tradition and the Individual Talent
                                                                                (1917)


       Ano an rawit-dawit?
       Ñgata may rawit-dawit?
       Pâno an pagrawit-dawit?
       Siisay an pararawit-dawit?

Mga hapot na magianon itapok alagad an mga simbag mga magabat, matanglayon poroton.  An mga simbag nangangapodan ki hararom na pagkasabot. Sa pagtalubu kan sibilisasyon kasabay na an mga hapot na ini, sagkod ngonyan an mga hapot, hapot man gilayon. 

Dakulon na an nagbalong magtao ki simbag alagad an sararong pag-aku dai mapogol na paros. Nanggad, an rawit-dawit gayod gari paros. An paros kun makakapotan bako na paros. An sarong katotoohan iyo na an mga kaipohan magiromdoman ikinurit baga sa mga rawit-dawit: poon sa pagpoon sundo sa puwedeng maging kataposan kan kinaban. Basaha an Banal na Libro. Agihi man si Nostradamus. Kun ano an tawo buda an saiyang kapalibotan dangan kun ñgata piggigibo niya an saiyang piggigibo, basaha man sara Aristotle, Chaucer, Milton, Alighieri, Shakespeare . . . si T. S. Elliot, si Wordsworth, si Coleridge, si Keats . . . a, si Plato iba an pagheling sa mga pararawit-dawit. Dai daa ki mga kamugtakan! Basaha man giraray si Plato.

An daing duwa-duwang napapagkauruyonan iyo na an rawit-dawit sarong madunong buda malâyab na pagpatos sa mahilyas na katotoohan buda pagmàte gamit an verso, bako prosa, siring man an  mga pig-aapod na tema, simbolismo, istruktura (meter), dangan tabyon (rhythm). Sisabayan man ini kan mga pig-aapod na rhyme, alliteration, onomatopoeia, simile, dangan metaphor. An mga rawit-dawit nagbabayabay kan mga kinabatiran dangan mga agi-agi kan banwa bako sana kan mga paghorop-horop kan pararawit-dawit. Sa paghorop-horop kan pararawit-dawit nahahaman an mga bagong pakasabot (meanings), mga bagong pagsasararo (combinations), buda mga bagong pagiribahan (relationships).

An pagkaiba kan rawit-dawit sa historya, sabi ni Aristotle, iyo na an historya nagroromdom sa mga pangyayari na gayod nasa impluensya kan mga kakundian o limitadong panânaw na dai malikayan sa tunay na buhay. Sa ibong na lado, mga pangyayari man sa tunay na buhay an kinaban kan rawit-dawit ugaring bako sana pagromdom an piggigibo. An rawit-dawit memorya o agi-agi na didakop kan paghorop-horop dangan pipatos sa mga taramon na sisaligsig kan isip, titomok sa puso, dangan ililogom sa hamis kan pagpadaba tanganing matawan kan mainit na hangos kan buhay. Arog sa historya, an rawit-dawit igwa man kan katoyohan na magbayabay ki katotoohan na nakukua bako sa mga pasikrap o tikwil kundi sa pagmaan o igot na pagpogol. Bako arog sa historya, an pagbayabay sa katotoohan gigibo sa mga haralipot alagad napagadalan na panaramon, lambang taramon. An rawit-dawit orog pa sa pisikal na naheheling o namamàtean an nahahaman. An kalag nasisilag. 

An sarong rawit-dawit puwedeng bumilog ki sarong kamugtakan na simple, bantay an lambang kibra kan kurit. Puwede man na labrado dangan may mga tagong gustong sabihon an ano man na nauunambitan. Ini depende sa katoyohan buda panaramon. An rawit-dawit baga sarong organisado, komplikado, dangan napagsarong pagladawan ki eksperyensya. Bako sana ini diskripsyon kan eksperyensya kundi iyo na ngani an eksperyensya. An eksperyensya dai puwedeng ikudal ki saro sanang panânaw. Sa eksperyensya igwang may nakakamatí, may nakakaheling. Bihira magkapareho an panânaw kan nakakamatí buda kan nakakaheling. Arog baga sa sarong basong may laog na tubig, puwedeng sabihon kan sarong nagheheling na an kabanga kaini may laog o an kabanga daing laog. Sa nakakamatí, puwedeng bolong sa  paha an magkawat sa saiyang payo. An duwang prisonero kun padungawon sa bintana kan saindang karsel puwedeng an saro maheling an langit, su saro pa an dugi. Dakul buda dakula an gustong sabihon kaini. Puwede ining pagmàte na minaporon sa gabos nang klase ki pagmàte o panânaw na minabugkos sa manlaen-laen na mga panânaw arog baga sa rawit-dawit ni Milton na Paradise Lost. 

An rawit-dawit nahahaman sa paggamit ki mga taramon tangani mahorma an tema buda istruktura. An panaramon minatao ki buhay sa eksperyensya tanganing mamatí, manamitan, maheling, madutdut, maparong, mapaghorop-horopan man kan nagbabasa o nagdadangog. Alagad an gayon, orag, buda dunong kan sarong rawit-dawit nasa mata kan isip, nasa talinga kan puso, nasa kamot kan imahinasyon. 

An pagbayabay kan gustong sabihon kan sarong pararawit-dawit minalataw sa saiyang panânaw. An panânaw na iyan madadakop kan parabasa sa pagmàte (tone) na gamit kan pararawit-dawit. Matanglay ipaliwanag kun ano an tone ta nasa pagbayabay ini kan pararawit-dawit; nasa mata kan saiyang makinawat na isip, sa talinga kan saiyang mapag-inirib na puso, sa kamot kan saiyang makinuti-kuting imahinasyon, sa tabyon kan saiyang malâyab na panaramon. Iba ini sa pigsasabing istilo. An istilo nasa payo, an pagmàte nasa daghan.

Manungod sa istilo dangan pagmàte, an prosa igwa man kaini. An prosa buda rawit-dawit may mga pagkaumagid siring man mga pagkakaiba. Enot, pareho sindang gamit sa literatura. Kun gagayodon ngani igwa sana ki manipis na linya na minasiblag sa prosa dangan rawit-dawit. Igwa ki mga nobela na kun igot na pagmasidan may mga nakasurat na an daging sa rawit-dawit (poetic prose). Igwa man ki mga rawit-dawit na nasa istilo kan prosa an pagkasurat (prose poetry).

Laen pa sa gamit kaini sa literatura, an prosa may dakulaon na serbi sa pan-aro-aldaw na komunikasyon. Igwa ini ki porma kan panaramon na may napapamugtakan sa manlaen-laen na klase ki pagsurat. Prosa an gamit sa pagsurat ki mga nobela, haralipot na mga istorya, buda iba pa. Prosa, saysay (essay) ngani, ining pigbabasa nindo ngonyan. 

Kun ipigsusurat an prosa may mga panundon sa gramatika, punctuation, capitalization, buda istruktura sa pigbibilog na panaramon (sentence) na igot na pigtotobod. (Kulibat, ginamit nara Malcolm Warren Mintz buda Jose del Rosario Britanico sa saindang Diksyonariong Bikol-English  an “orasyon,” gikan sa Kastilang “oracion,” para sa “sentence.”  Iba an pakasabot na ititao kan mga Albayano sa “orasyon.”) An pagbiriyo sa mga nabilog na panaramon nakakahaman ki parapo (paragraph). An rawit-dawit igwa ki mga linya dangan mga estropa (stanza). An kaipohan sa sarong bilog na panaramon tamang gramatika mantang sa linya kan rawit-dawit yaon an tabyon (rhythm). Sa nabilog na panaramon kaipohan an maging klaro; sa rawit-dawit naman an pagbayabay na napapatos sa pagmàte. Sa sarong bilog na panaramon, an pakasabot, pagsasararo, dangan pag-iribahan kan mga taramon susug sa dikta kan marhay buda tamang gramatika; sa rawit-dawit an mga taramon nagkakaigwa ki mga sadiring pakasabot, pagsasararo, buda pag-iribahan dahil sa paggamit ki simbolismo dangan metaphor. Sa bagay na ini madaling sabihon na an rawit-dawit sarong porma ki arte mantang an prosa kaipohan ngona midbidon bilang sarong fiction o nonfiction.

An pinakadakulang pagkaiba kan prosa sa rawit-dawit iyo an mga gamit ninda sa komunikasyon, bako sa kun ano an gustong ipaabot sa iba kundi kun pâno nabibilog an komunikasyon. Dai puwede an pigsasabing ambiguity buda vagueness sa prosa. Sa prosa igwa kan pig-aapod na “write what you mean and mean what you write.” An rawit-dawit igwa ki ibang katoyohan laen pa sa pagiging klaro sa pagbabayabay. Kaya minagamit ini ki mga istruktura na makakadagka sa parabasa. 

An prosa posibleng magkaigwa ki duwa o tolong pakasabot. Kun maglapwas diyan, may problema an parasurat. Sa rawit-dawit naman dakulaon an posibilidad na an mga parabasa makakua ki manlaen-laen na mga pakasabot. Simple an rason, may impluensya an mga kaaraman siring man eksperensya kan mga parabasa sa saindang pagsabot kan rawit-dawit.

Kun ano man an mabilog na pagsabot sa rawit-dawit, mina-uyon man giraray ini sa sabi ni Archibald Macleish, sa saiyang Ars Poetica, na: “A poem should not mean, but be”  (A. J. M. Smith, Seven Centuries of  Verse, New York: Charles Scribner’s Sons, 1947: 592). 

An rawit-dawit bilog na masasabotan kun an tema, istruktura, tabyon, tanog, ladawan, an mga panaramon ingat dangan igot na napagmas’dan. Kun dai malikayan an pigsasabing analytical reading nanggad kaipohan sumunod an synthetical reading. Kun maglaog an creative reading, garing may problema an pararawit-dawit. Tibaad harayoon na sa gustong ibayabay kan pararawit-dawit an nakukuang pakasabot kan nagbabasa, makakadulag an katotoohan.

An pagsurat may duwang katoyohan: aramon o probaran an katotoohan. An rawit-dawit iyo man an toyo—na an taramon dangan pagmàte gamiton sa pagbayabay kan katotoohan; na an katotoohan magkintab pagkatapos matupsi gamit an mga kaipohan na paagi sa paghugid.

An katotoohan na saray sa sarong sadit na batiris daing pagkaiba sa katotoohan na yaon sa sarong dakulaon na gapo. Kun siring, an rawit-dawit umagid sa pilosopiya. Pareho sinda naghahanap sa katotoohan ugaring magkaiba an mga dalan na iagihan. An rawit-dawit bako man pantasya alagad puwedeng imundag kan pantasya siring sa puwedeng pagsupang kaini sa sarong eksperyensya. Boot sabihon, an rawit-dawit pighahanap an katotoohan sa paagi kan matibay na rason buda lohika dangan pipailomloman sa pagmàte  buda panânaw. Sabi kan iba, dai man ki lohika sa rawit-dawit. Iba an sakuyang pagtobod. Pâno magtrabaho an toltol na pag-isip kun daing lohika?

Harayo man gayod sa katoyohan kan rawit-dawit na bâgohon an itok kan kinaban. Kun ini gigibohon tibaad makompromiso an paghanap sa katotoohan. Iba an pantasya sa realidad.

Sa rawit-dawit boot sana tâwan ki mga simbag an mga paukod sa buhay o ipaheling sa nagbabasa o nagdadangog an kabilogan kan buhay, maging ano man iyan, tanganing ini saiyang matawan ki  pagranga o pagkondena. Sabi kan pilosopong Aleman na si Arthur Schopenhauer (Febrero 22, 1778 - Setyembre 21, 1860), “In art we put aside the struggle for individual preeminence and learn to see life as it is directly given us through timeless ideas.” An “timelessness” na iyan saro sa mga bagsik kan rawit-dawit. Iyan an mahiwason na pagkaiba kan rawit-dawit sa journalism.

An rawit-dawit sarong malâyab na paagi sa paghanap kan kinabatiran na may danay na pagkasabot sa kapalibotan na gayod kun gamit an ibang paagi an puwedeng lumuwas magabat saboton kun bako man may mga kakundian. Dakul ki mga argumento unong sa bagay na ini. Minabutwa an problema sa paggamit kan taramon, halimbawa an paggamit kan metaphor. An rawit-dawit minagayon, may buhay an tabyon sa paggamit ki metaphor. Gayod, an metaphor iyo an hinangos kan rawit-dawit. An metaphor bako man gamit sa aro-aldaw na buhay lalo na kun komunikasyon na gamit kan mga nasa gobyerno o kan mga nasa negosyo an paghororonan. An hermeneutics sarong pang nangangapodan ki pagsabot. Pâno, halimbawa, saboton an sarong lumang dokumento? Ano an mga gustong sabihon o mga pakasabot na kaipohan kuwaon, diyan sana nanggad sa pandok kan dokumento? Maraot kaya an pagsirip sa kalag kan istorya? May sînu? 

An rawit-dawit sensitibo sa paggamit kan taramon siring man sa mga puwedeng paggamitan kaini. Kun siring, puwedeng sabihon na an rawit-dawit nagbabayabay kan katotoohan sa saiyang kabilogan, bako sana sa kun ano, halimbawa, an pisikal na naheheling o namamatí. Saro pang problema na pighahampang kan rawit-dawit iyo an pagsayuma kan nagkakapirang sektor kan sosyedad na midbidon o gamiton ini sa rason na kun igwa ki argumento kaipohan magtangro ki ebidensya tanganing maresolbiran an dai pigkakauruyonan. An gobyerno sagkod ngani an akademiya pirmi naghahanap ki ebidensyang puwedeng tumapos sa mga dai pinagkakasurunduan. Dai kaiyan an rawit-dawit. Kaya gayod sabi ni Plato, daing kamugtakan ini. 

Sa ibong na lado, ano kayâ an kaipohan na ebidensya na puwedeng magprobar na may katotoohan sa sarong sadit na batiris siring sa katotoohan na makukua sa sarong dakulaon na gapo? Anong ebidensya an makapagpatotoo na igwa ki naturalesa an katotoohan? Sa pagsabot kan mga gustong sabihon kaipohan kaya an ebidensya? A, kaya palan an rawit-dawit garing alak na gibo sa ubas: minasiram sa paggurang–orog naghahaloy, orog nasasabotan.

May rawit-dawit pâno may mga kaipohan saboton na dai kaya agihon sa pilosopiya o sa lohika o probaran sa paagi ki ebidensya;  mga katotoohan na kun paliman-limanan naman madara ki dâlum buda babloy sa gayon siring man talibong kan buhay. May sadiring kinabatiran an rawit-dawit; an rawit-dawit tatao magranga sa kinabatiran kan iba.

Pasil an pagtarakod ki taramon. Madali an pagpisi ki panaramon. Dai man kaipohan ikûdus an pagpaburak kan imahinasyon. An aki matibay magpantasya, an gurang nangangaturogan maski burarat an mata. Arog kaya kaiyan an pagrawit-dawit? An sarong halipot na istorya puwedeng isurat sa laog ki sarong semana, an nobela puwedeng bumilang ki taon. O, an rawit-dawit kun poonan pagturaok kan sòlog tibaad dai pa minatangod an aldaw sa arimporo haman na . . . rawit-dawit na kaya iyan? Ano an lambang hapot kaipohan pirming may simbag? Igwa kaya ki hapot na iyo na nanggad an simbag?

Dakul ki mga tawong nagsusurat ta may nakukua sindang kaogmahan sa pagsurat. Igwa ki mga nagretiro na ngani sa trabaho alagad bibirikan pa an pagsurat. Hona gayod ninda an pagsurat sarong industriya para sa mga retirado o sa mga dai nang magkagirinibo sa buhay. Rawit-dawit na kaya an saindang puwedeng mahaman? O, sarong rawit-dawit an saindang buhay?

Bako pasil an paghaman ki rawit-dawit. Pâno baya an paglaog kan kinaban sa kahon kan posporo? Mahika? Nangangaipo ini ki bakong didiit na pagsabot buda konsentrasyon. Aritiit an nakukua sa mga enot na balô. Paminsan maboot an tsamba: nakakasubad ki mga memorableng linya. An pagsurat bako arog sa pagkanta. An mga tenor nagkakamurundag na kantor; an mga parasurat piglulukasan sa purgatoryo, nagdadanay sa bagyo—sa daing tonóng na pagtobod, pagingowa, pagkamuya, pagkamoot, pagranga sa pigaapod na “literary craftsmanship.” Bayae pa kun marotoyan.

Sabi kan Latinong parasurat na si Peter A. Rosado: “In poetry, syntaxes have little meaning, the order of the words is the order of your heart.” Alagad kuti-kuti dangan mareneparo sa paggamit ki taramon an mga pararawit-dawit. Pighahanapan ki pagmàte, ki hangos, ki buhay, ki awit, ki kalag, ki tamang espasyo, ki marhay na patama-tama sa dahon na pagsusuratan kan taramon bago gamiton.

Sa maatom na pagpili ki taramon, an pararawit-dawit nahahabol an panganoron na dai namamantsahan an puti, dai napipilpil an kurû. Garing aboyon kay Rosado an sinabi ni John Keats kaito pang mga panahon na dai pa ngani lamang gayod pigpapangaturo-gan si Peter kan saiyang mga magurang. Sabi ni Keats: “ . . . if poetry comes not as naturally as the leaves to a tree, it had better not come at all” (A. J. M. Smith, Seven  Centuries of  Verse, New York: Charles Scribner’s Sons,1947: 632).

Gayod, an pagrawit-dawit pagbiklad ki katotoohan na inagi sa sarong paukod na pinatos ki kangalasan na ipiglaog sa bulsang gibosa pinong seda dangan ipigpapalid sa amihan.

Si Albert Einstein pararawit-dawit? Tibaad. Bako saiya an E=mc2? Iyo na gayod ini an pinakahalipot alagad pinakadi-pisil saboton na rawit-dawit. Siisay an makapagtaram kun siisay an pararawit-dawit? Tibaad tanganing maapod na saro, kaipohan ngona ibiklad an saiyang puso, ibayabay an laog kan saiyang hutok, aninawon an saiyang kalag. Pasil an pagtaram na an saro pararawit-dawit, pasil an pag-apod sa ano man na ikinurit bilang rawit-dawit.

Gayod an siisay man na nagsasagin-sagin na pararawit-dawit, arog sa nagsurat kan pigbabasa nindo ngonyan, kaipohan hanapan ki kinabatiran, aramon kun saen antos an pagkamoot sa paggamit ki panaramon, kan taramon. Orog sa gabos, ladopon an determinasyon sa paghanap ki katotoohan. Bako man gustong sabihon kaini na an mga pararawit-dawit mga piling aki kan Kaglalang. Kun an pagbaya-bay kan mga pagmàte dangan mga namamàtean namumundag sa puso, siisay an makapagtaram na pili sana an igwa kaiyan?

An sabi sa sarong parte kan historya kan rawit-dawit, duman sa Yoropa, ini nagtalubu sa kamot kan mga monarkiya buda mga burgis o mga elitista kan mga anoy na panahon.  Mala ta may mga ba-yadan sindang pararawit-dawit (court bard o minstrel) na dai nang ibang ginibo kundi omawon an mga nagkagirinibohan buda mga kamawotan kan saindang mga patron, bayae pa kun ano an katotoohan. Alagad, dakul man sa mga kasaraditan su sige man an giribo ki rawit-dawit. Ugaring, su saindang mga obra sainda sana ta dai ngani ki patron na puwedeng tomipon ki mga miron na maparakpak sa lambang pag-unambit sa pangaran kan patron. 

Gayod, daing pagkaiba sa jukebox su mga pararawit-dawit (court bard o minstrel) kan mga panahon. Dai bale ta saindang naisabwag an katotoohan na may gamit an rawit-dawit—depende sa pagsabot siring man katoyohan. Sa satuyang panahon, bako na jukebox an pararawit-dawit. Sainda su awit, an ranga sa pandangog kan talinga kan may talinga. 

Kan mga panahon, digdi sa ka-Bikolan, igwa man ki mga pararawit-dawit. An pinakamidbid iyo si Kadunung. (Si Kadunung bako jukebox.)  Su nangyari iyo na su saindang giniribo anas sa pag-awit (chant) buda pagtaram inagi, nagkulang sa pagsurat. Su mga nadangog kan mga Kastila, arog kay Fray Bernardino Melendreras, OFM, saindang isinurat sa taramon na Kastila. Saro kaini an bako tapos na epikong Ibalon. Hapot: Siisay su dai nakatapos si Melendreras o si Kadunung? Yaon man an Romansa Bikol, sarong magayon, detalyadong pagsaysay kan pagtuga kan Bulkan Mayon kan Febrero 1, 1814. Natada su pangaran ni Melendreras, nawara su pangaran kan Indio na nadangogan niya kan istorya.

Igwa ki mga panundon an pagrawit-dawit. Kun siring, an gustong midbidon bilang pararawit-dawit kaipohan may pagkaaram sa mga panundon na ini. An ano man baya na klase ki pagsurat pirmi igwang mga sadiring pangangaipo buda mga reglamento. An pag-otob kaini an saro sa mga enot na kaipohan pasiring sa pagiging pararawit-dawit.

Siisay an pararawit-dawit? May magayonon na simbag si Tadeusz Rosewics kan Poland sa saiyang Who is a Poet na ipigtradusir sa English nara Magnus Krynski buda Robert Maguire (http://www.tnellen.com/cybereng/poetry/whopoet.html, Hulyo 9, 2010, 10:30 kan banggi). Dai ko na ini isa-Bikol ta tibaad mag-askad. Sabi ni Rosewics:

      a poet is one who writes verses

      and one who does not write verses

      a poet is one who throws off fetters

      and one who puts fetters on himself

      a poet is one who believes

      and one who cannot bring himself to believe

      a poet is one who has told lies

     and one who has been told lies

      one who has been inclined to fall

      and one who raises himself

     a poet is one who tries to leave

     and one who cannot leave

An Selebra katiriponan ki mga isinururat na sa sakuyang bulaos na pagtobod mga rawit-dawit. Nagkapirang klase ki pagrawit-dawit an ginamit ko digdi. Igwa ki blank verse, ballad, sonnet, prose poetry, couplet, imagery poems, free verse, narrative, romanticist, cinquian, haiku, buda tigsik. Sagkod sa kaya ko, an mga rawit-dawit digdi sakuyang pipatipay sa mga istrukturang nakaugalian nang sun’don. Igwa man ki mga eksperimento. Alagad sa tigsik bilog an sakuyang pagrespeto sa mga panundon kaini ta ini nasa proseso kan pagtalubu. Kaipohan magkaigwa ini ki mapagkasararoan na sadiring mga panundon.

Selebra an titulong ginamit ko sa libro dahil ini sarong pag-rokyaw, pagranga ngani sa gayon, orag, dunong kan sadiring taramon—Albay-Bikol. Ipigrorokyaw man an yagomyom kan mga eksperyensang inaragihan, an birtud sa mga katotoohan na nagkaturuparan, an dunong na ipigsasabwag kan kintab kan mga bitoon. Yaon man an pagranga sa mga pagmàte dangan mga namamàtean: an ogma, an mundu, an pungaw, an mawot, an pawot, an pagkamoot, an uyam, an siram, an lindok, an lanit, an purga. 

Digdi sa Selebra isinabay ko an mga tradusyon kan mga piling rawit-dawit na tibaad ngani diiton sana an nakakaaram. Mga rawit-dawit na may darang pangkagab’san na mga katotoohan. Anion an Poetry ni Marianne Moore, Four Preludes on Playthings of the Wind ni Carl Sandburg, Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio, dangan an Romansa Bikol ni Fray Bernardino Melendreras, OFM. Ining Romansa Bikol, sa sakuyang paghona, kaipohan pag-interesan kan mga nagmamakolog sa literaturang Bikolnon. An dai naireport kan Phivolcs, yaon sa rawit-dawit na iyan.  Sakuya man na ipigsaysay an istorya ni Don Pedro Estevan, an taga-Tabako na pigkatakotan kan mga piratang Moro kan panahon kan mga Kastila. Si Don Pedro Estevan istoryang Bikolnan na liningawan kan panahon. Iyo man si Comisario Juan. Binalikan ko si Bantung pagkatapos na magadan niya an mampak na si Rabot. Iyo man sara Baltog dangan Sural. Dakul pang iba. An Selebra pagrokyaw sa abot duwang dekada na pagtipon kan mga nakalagdang rawit-dawit.

Ini an Selebra kasabay an mga isinurat na nalagda na man sa kun saen—an iba sa libro su iba sa kun anong magasin. Dakul man digdi ki binarasa ko na sa kun saen na mga okasyon kan mga pararawit-dawit na Bikolnon. 

An Selebra mga awit ki pagkamoot sa mga bagay na Bikolnon. Mga awit na dai napapamugtak sa nag-aaldab na tikab. Mga awit na naghahanap ki mga ngabil tanganing makalâyab sa walong paros dangan ipalid sa mga baybayon buda mga kabobol’dan. Sa pakipagsumaro sa mga kinabatiran kan onas dangan taob na naghahadok sa mga baybayon; sa pag-inirib kan paghoron kan mga bolod buda mga panganoron may gayon, ogma, dangan dunong na isasaray sa daghan.

                                                         Raffi Banzuela

                                                         Agosto 1, 2010

                                                         Kamalig, Albay

(Introduction to the book SELEBRA, a collection of rawit-dawit by Raffi Banzuela)